2025 Καθηγητής Φιλοσοφίας κ. Βιρβιδάκης

ΗΘΙΚΗ : Ο ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ

Ομιλία του καθηγητή Πανεπιστημίου κ. Βιρβιδάκη στη Β' Λυκείου

Ο κ. Βιρβιδάκης ξεκίνησε την παρουσίασή του θέτοντας ένα βασικό ερώτημα: «Τι σημαίνει να ενεργούμε ηθικά;» Με λόγο μεστό και κατανοητό παρουσίασε το πώς μπορεί καθένας να αντιληφθεί την ελευθερία όχι απλώς ως την απουσία περιορισμών, αλλά ως συνειδητή επιλογή μέσα σε ένα πλαίσιο ηθικών και κοινωνικών αξιών. Αναφέρθηκε σε έννοιες όπως η «αναστοχαστική ισορροπία» δίνοντας έμφαση στην ανάγκη να επανεξετάσει κανείς τις αξίες και τις απόψεις του μετά από τον προβληματισμό που προκαλούν έσχατα ερωτήματα. Επιπροσθέτως, μέσα από παραδείγματα καθημερινών διλημμάτων και φιλοσοφικών κειμένων, εξήγησε ότι η ηθική δεν είναι απλώς ζήτημα συναισθήματος ή κανόνων, αλλά προϋποθέτει τη χρήση της λογικής και της κριτικής σκέψης. Ανέδειξε τον ρόλο των συλλογισμών τόσο παραγωγικών όσο και επαγωγικών στη διαμόρφωση μιας ηθικά τεκμηριωμένης στάσης. Για παράδειγμα, εξετάστηκε ο εξής συλλογισμός: Όλοι οι άνθρωποι έχουν ίση ηθική αξία. Οι πρόσφυγες είναι άνθρωποι. Άρα, οι πρόσφυγες έχουν ίση ηθική αξία. Όπως τόνισε ο καθηγητής, «Ο λόγος χωρίς ηθική είναι επικίνδυνος, αλλά η ηθική χωρίς λόγο είναι αδύναμη.»

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η αναφορά σε ορισμένες ταινίες όπως το «Match Point» (2005, Woody Allen) και το «Πέρασμα του Miller» (Miller‘s Crossing, 1990, αδελφοί Coen) όπου τίθενται ερωτήματα γύρω από τη σχέση μεταξύ της ηθικής απόφασης και της κοινωνικής υπακοής. Η συζήτηση  επεκτάθηκε στο πώς οι κοινωνίες διαμορφώνουν κοινές αξίες και πως αυτές καθορίζουν συνειδητά ή ασυνείδητα τις προσωπικές ηθικές επιλογές. Ο κύριος Βιρβιδάκης τόνισε ότι η ηθική σκέψη είναι μια πράξη ελευθερίας και όχι απλώς συμμόρφωσης.

Οι μαθητές και μαθήτριες, αναδεικνύοντας τον προβληματισμό που προέκυψε μέσα από τη συζήτηση, έθεσαν εύστοχα ερωτήματα και απόψεις που αφορούσαν στις σύγχρονες κοινωνίες προκλήσεις και στην ανάγκη για ενεργό συμμετοχή των πολιτών. Μέσα από τις παρεμβάσεις τους έδειξαν ότι αντιλαμβάνονται τη σημασία της ατομικής ευθύνης απέναντι στα κοινωνικά ζητήματα. Εξέφρασαν την ανησυχία τους για θέματα όπως η κοινωνική ανισότητα, η αδιαφορία, η παθητικότητα ενώ ταυτόχρονα τόνισαν την ανάγκη για κριτική σκέψη. Τέλος, συμμετείχαν ενεργά με ερωτήσεις, προσωπικούς προβληματικούς δημιουργώντας μια ζωντανή «φιλοσοφική σχολή»!

Η συνάντηση αυτή δεν ήταν απλώς μια τυπική διάλεξη αλλά μια εμπειρία αυθεντικού στοχασμού και διαλόγου, της «τέχνης του σκέπτεσθαι», που άφησε ένα βαθύ αποτύπωμα σε όλους μας, ενισχύοντας την προσπάθειά μας να σκεφτόμαστε, να μιλάμε και να πράττουμε με ευθύνη.

Στέλλα Μαργιανού, Παναγιώτης Ουγιαρίδης, Β2